Hoa trong sóng nước

Tiếng gà gáy xé toang màn đêm cuối cùng, báo hiệu một ngày mới bắt đầu ở làng chài heo hút này. Trong căn nhà nhỏ áp sát bờ biển, Hạ Lâm trở mình ngồi dậy. Em không cần đồng hồ báo thức, bởi nhịp sinh hoạt của em đã ăn sâu vào tiềm thức tự bao giờ. Trời chưa sáng hẳn, chỉ mới le lói một chút ánh mai mờ ảo ngoài khung cửa sổ nhỏ.

Em bước xuống giường, chân trần chạm nền đất lạnh. Bóng tối trong nhà dày đặc, nhưng Hạ Lâm có thể đi lại dễ dàng như trong ban ngày. Em khẽ mở cánh cửa gỗ kẽo kẹt bước vào gian bếp nhỏ. Nhóm bếp, nhen lửa. Ngọn lửa bùng lên, chiếu sáng khuôn mặt thanh tú nhưng đã in hằn những vết nhọc nhằn của một cô gái mười sáu. Khói bếp tỏa ra, cay cay nơi sống mũi, quen thuộc đến nao lòng.

Trong ánh lửa bập bùng, ký ức về kiếp trước ùa về như một cơn sóng ngầm. Em không hiểu vì sao mình lại nhớ, nhưng những mảnh ký ức rời rạc ấy cứ hiện lên rõ ràng đến lạ thường. Một kiếp sống khác, nơi em cũng là một người phụ nữ lam lũ, quanh năm chân lấm tay bùn, đầu tắt mặt tối và chết trong cô độc. Có phải vì thế mà em sinh ra trong kiếp này với một sức chịu đựng phi thường đến vậy? Như thể linh hồn em đã quá quen với nhọc nhằn.

Hạ Lâm lắc đầu, xua đuổi những suy nghĩ viển vông. Em tiếp tục công việc của mình. Nấu một nồi cháo loãng cho bà ngoại, dọn dẹp nhà cửa qua loa, rồi xách đôi thùng gánh ra giếng làng. Đôi vai nhỏ của em đã quen với sức nặng của đòn gánh. Những bước chân vội vã trên con đường làng chưa kịp sáng tỏ, Hạ Lâm gánh nước đầy hai thùng về nhà, dự trữ cho một ngày dài.

Sau khi dọn cháo cho bà ngoại, giúp bà ăn xong, Hạ Lâm vội vã ra khỏi nhà. Em còn một công việc phụ ở xưởng đóng tàu, cách nhà gần ba cây số. Công việc của em là phụ giúp những người thợ chính, quét dọn, mang vác những vật dụng nhỏ, đôi khi là pha trà nước. Đổi lại, em nhận được một khoản tiền nhỏ, đủ để mua vài thứ lặt vặt và… nuôi giấc mơ đến trường.

Giấc mơ ấy cháy bỏng trong lòng em, như một ngọn lửa nhỏ nhoi nhưng chưa bao giờ tắt. Em muốn được học, được lên tỉnh học một cái nghề nào đó, để thoát khỏi cái làng chài nghèo khó này, để có một tương lai khác. Nhưng giấc mơ ấy cứ xa vời như khói bếp, càng với tay lại càng tan biến.

Bởi vì trên vai em, không chỉ có đôi thùng nước, công việc ở xưởng đóng tàu, mà còn có cả gánh nặng gia đình. Và người buộc gánh nặng ấy lên đôi vai em, không ai khác, chính là mẹ - Đặng Thúy Lan.

Trên đường đến xưởng đóng tàu, hình ảnh người mẹ hiện lên trong lòng Hạ Lâm với một sự pha trộn kỳ lạ giữa thương cảm, biết ơn và… một nỗi đau khó tả. Cha em mất sớm vì một cơn bão lớn, để lại mẹ con em và đứa em trai. Mẹ em, Đặng Thúy Lan, từng có một mối tình với một người đàn ông họ Trần. Chuyện tình ấy chẳng có kết thúc đẹp. Người đàn ông kia chết trong một tai nạn, để lại hai đứa con thơ và một người vợ. Người vợ ấy, có lẽ vì quá đau khổ và cùng quẫn, đã bỏ đi biệt tích, để lại hai đứa trẻ không nơi nương tựa.

Và thế là, mẹ Hạ Lâm, bằng tất cả lòng “tốt đẹp” của mình, đã dang tay nhận nuôi hai đứa trẻ tội nghiệp ấy. Cả làng ai cũng khen ngợi bà, một người phụ nữ góa bụa, nghèo khó nhưng có tấm lòng vàng. Họ nói bà là hiện thân của đức hy sinh. Nhưng ẩn sau lớp vỏ “đạo đức” ấy, là một sự tính toán lạnh lùng. Mẹ em nhận nuôi chúng, một phần vì tình xưa nghĩa cũ, nhưng phần lớn là để giữ thể diện, để được tiếng thơm. Và quan trọng hơn, bà đã dùng chiêu bài “đạo đức” ấy để trói buộc Hạ Lâm.

“Hạ Lâm à, con là chị lớn, phải biết nhường nhịn các em. Mẹ nhận thêm hai đứa nữa cũng chỉ vì thương chúng nó mồ côi. Mình phải sống có đức, con ạ. Con phụ mẹ chăm lo cho gia đình, mai này trời sẽ không phụ lòng mình đâu.”

Những lời nói ngọt ngào ấy, ban đầu khiến Hạ Lâm tin tưởng. Em gật đầu, cắn răng gánh vác mọi việc trong nhà, từ cơm nước, dọn dẹp, chăm sóc bà ngoại già yếu, đến trông nom hai đứa trẻ mồ côi. Nhưng rồi, gánh nặng cứ chồng chất, và khát khao được đi học, được vùng vẫy của tuổi trẻ trong em ngày một lớn.

Đã nhiều lần, Hạ Lâm ngập ngừng đề cập với mẹ về chuyện muốn lên tỉnh học nghề. Mỗi lần như vậy, mẹ em lại khóc. Những giọt nước mắt nhanh chóng lăn dài trên gò má đã in hằn dấu vết thời gian.

“Con ơi, mẹ biết con khổ. Nhưng mẹ biết làm sao được? Một mình mẹ làm sao lo hết được? Bà ngoại thì già yếu, mấy đứa nhỏ còn bơ vơ. Con mà đi, nhà này đổ sập mất. Con thương mẹ không? Con muốn mẹ chết đi cho xong không?”

Những lời nói ấy, kèm theo tiếng nức nở, khiến trái tim Hạ Lâm thắt lại. Em cảm thấy mình thật ích kỷ. Và rồi, bà ngoại - người mà Hạ Lâm yêu thương nhất - cũng trở thành công cụ trong tay mẹ. Mẹ em thao túng bà, luôn miệng kể lể với bà về sự vất vả của mình, về sự “lười biếng”, “ham chơi” của Hạ Lâm. Thế là, bà ngoại, với đôi mắt đã mờ lòa vì tuổi tác, lại nắm tay Hạ Lâm, giọng run run:

“Cháu à, ở nhà phụ mẹ cháu. Bà già rồi, không biết ngày nào… Cháu mà đi, bà không yên tâm.”

Thế là Hạ Lâm lại cúi đầu, nuốt nước mắt vào trong, tiếp tục kiếp sống mòn nơi làng chài. Nhưng em không ngờ, sự trói buộc ấy còn đi xa hơn thế.

Một buổi chiều, Hạ Lâm đi làm về, thấy trong nhà đông người lạ. Có một người đàn ông ăn mặc chỉnh tề, đại diện cho dòng họ Trần, cùng với vài người họ hàng và hàng xóm thân thiết. Trên bàn là một tờ giấy có chữ nghĩa gì đó.

Mẹ Hạ Lâm, hôm ấy ăn mặc đơn giản nhưng gọn gàng, mặt mày đượm buồn. Bà đón lấy Hạ Lâm, kéo em đến bên mọi người, giọng đầy xúc động:

“Đây, đây là chị Hạ Lâm của các con. Nó thương các em lắm, ở nhà chăm sóc các em chu đáo. Tôi thấy thương các cháu mồ côi, nên cũng cố gắng hết sức. Cảm ơn họ hàng nhà họ Trần vẫn còn quan tâm.”

Người đại diện họ Trần gật đầu, ánh mắt có chút cảm kích. Ông ta đưa tờ giấy ra, giải thích đó là giấy chứng nhận nhận nuôi hai đứa trẻ, có sự chứng kiến của hai dòng họ và làng xóm. Để cho “hợp thức hóa” và “có trách nhiệm”, họ muốn mọi người trong gia đình, kể cả Hạ Lâm, điểm chỉ vào tờ giấy đó.

Hạ Lâm ngơ ngác nhìn mẹ. Mẹ em nắm chặt tay em, giọng nhỏ nhẹ nhưng đầy sức ép: “Con ký đi, để mọi người yên tâm. Mình làm việc tốt, không sợ gì cả.”

Trái tim Hạ Lâm đau nhói. Em không hiểu rõ ý nghĩa pháp lý của tờ giấy đó, nhưng bản năng mách bảo em rằng, một khi đã ký, em sẽ chính thức bị trói chặt vào gánh nặng này. Em nhìn xung quanh, những ánh mắt của họ hàng, hàng xóm như đang dồn ép em. Họ thì thầm khen ngợi mẹ con em, nói về đức hy sinh.

Mẹ em, trước mặt mọi người, ôm lấy hai đứa trẻ mồ côi, khóc nức nở: “Các con yêu quý, từ nay đây là nhà của các con. Mẹ và chị Hạ Lâm sẽ không bỏ rơi các con đâu.”

Cảnh tượng ấy khiến nhiều người có mặt cũng rơi nước mắt. Họ thương cảm cho số phận những đứa trẻ, và càng kính trọng người phụ nữ đảm đang, giàu lòng nhân ái. Trong khung cảnh “diễn tuồng” đầy nước mắt và sự từ bi ấy, Hạ Lâm như một cái máy, bị đẩy đến trước tờ giấy.

Ngón tay em run run. Em nhìn vào khuôn mặt đẫm nước mắt của mẹ. Ánh mắt mẹ lúc đó, ngoài những giọt lệ, còn có một thứ gì đó sắc lạnh, một sự thúc giục không lời. Và rồi, lời nói của mẹ vang lên bên tai, nhẹ nhàng mà như một nhát dao cứa sâu vào tim:

“Con là đứa lớn, biết nhường nhịn đi, mai này họ sẽ báo đáp.”

Câu nói ấy, với giọng điệu ngọt ngào, đầy vẻ hi sinh, lại giống như một sự đánh đổi. Em nhường nhịn tuổi trẻ, nhường nhịn tương lai của mình, để đổi lấy một lời hứa “báo đáp” mơ hồ từ ai kia, từ tương lai xa xôi nào đó.

Trái tim Hạ Lâm như thắt lại. Em vừa tin vào lời mẹ, vừa cảm thấy một nỗi đau xót xa, mơ hồ. Em tin rằng mẹ cũng thương em, rằng mọi chuyện rồi sẽ tốt đẹp. Nhưng đồng thời, một tiếng nói nhỏ trong lòng em thầm thì rằng em đang bị đẩy vào một con đường không lối thoát.

Ngón tay em chấm vào bát mực, rồi hằn lên tờ giấy một dấu ấn đỏ thẫm. Dấu ấn ấy, như một sự phong ấn, khép lại những ước mơ tuổi trẻ của em, trói buộc em với một gánh nặng không phải của mình.

Buổi lễ kết thúc trong những lời khen ngợi, sự cảm động. Mẹ em tiễn mọi người ra về với khuôn mặt đầy vẻ mãn nguyện. Khi chỉ còn lại hai mẹ con, bà quay sang Hạ Lâm, vuốt ve mái tóc em, nói: “Con ngoan lắm. Mẹ biết ơn con.”

Nhưng trong ánh mắt của mẹ lúc đó, Hạ Lâm không thấy được sự biết ơn thực sự. Em chỉ thấy một sự nhẹ nhõm, như thể vừa hoàn thành một kế hoạch lớn.

Đêm đó, Hạ Lâm trằn trọc không ngủ. Em nhìn ra khung cửa sổ, nơi ánh trăng lạnh lẽo rọi vào. Em nhớ đến những ước mơ được đến trường, được hòa mình vào thế giới rộng lớn ngoài kia. Rồi em lại nghĩ đến lời mẹ: “Mai này họ sẽ báo đáp.”

“Mai này…”, hai từ ấy sao mà xa xôi và mơ hồ đến thế. Liệu rồi một ngày nào đó, em có được đền đáp xứng đáng? Hay sự hy sinh của em rồi sẽ chìm vào quên lãng, như khói bếp kia, tan biến vào không trung mà chẳng ai hay?

Nước mắt lặng lẽ chảy xuống gối. Hạ Lâm không dám khóc thành tiếng. Em chỉ biết ôm lấy nỗi đau của mình, và tiếp tục sống, như một cái bóng lặng lẽ trong ngôi nhà đầy khói bếp này. Gánh nặng đã được “hợp thức hóa”, và em, từ đây, chính thức là trụ cột không tên, hy sinh thầm lặng cho danh tiếng “đạo đức” của mẹ và sự bình yên giả tạo của một gia đình không phải của riêng em.